Hoe zit dat nou met 'nonnen' en 'zusters'?

Op het blogbericht van 2 juli kwam een interessante reactie:

Hoe komt u erbij dat de aanduiding 'non' monialen betreft? Daar is geen sprake van. Het woord werd en wordt in Nederland helaas nog vaak gebruikt om vrouwelijke religieuzen in het algemeen aan te duiden en dan wel met een kleinerende en kwetsende bijklank. 'Non' moet daarom te allen tijde vermeden worden. 'Zuster' is voor alle vrouwelijke religieuzen correct katholiek taalgebruik.

Over het algemeen beantwoord ik geen anonieme commentaren, omdat ze, wel, anoniem zijn. Dus ook geen antwoordmogelijkheid achter laten; ook dit commentaar heeft een no-reply. Toch maak ik een uitzondering, omdat het een commentaar is wat inderdaad uitleg behoeft.

Ik ben nu 25 jaar in het klooster, in een apostolische gemeenschap, dus een zuster. Het woord 'non' is als sinds de vierde eeuw gebruikelijk voor Godgewijde vrouwen (oorsprong: Hiëronymus), van het latijnse 'nonnus', wat eerbiedwaardige persoon betekent. In het begin dus zowel mannelijk als vrouwelijk. "Monnik", een woord wat een mannelijke contemplatieve kloosterling aanduidt, komt uit het Grieks, en er zit het woord 'alleen' in. Omwille van het Rijk Gods! Het vrouwelijke woord 'moniale' is in het Nederlandse taalgebied nooit echt veel gebruikt, mensen zijn 'non' blijven zeggen.

Een monnik spreek je niet aan met 'dag, monnik!', je zegt 'dag broeder' of 'dag frater', of, als de monnik ook priester is, 'dag pater'. Een actieve mannelijke religieus, van een apostolische, actieve congregatie, spreek je ook aan met 'broeder' of 'frater', of, als hij ook priester is, 'pater'.

Een moniale spreek je inderdaad ook niet aan met 'dag non'. Net zomin als je bij een man 'dag monnik' zegt. Je zegt 'dag zuster'. En dat geldt ook voor religieuzen uit een actieve congregatie.

Dus inderdaad, 'zuster' is als aanspreektitel voor alle vrouwelijke religieuzen de correcte aanspreekswijze.

Wat niet wil zeggen dat het woord 'non' als tegenhanger van 'monnik' niet correct is. Pagina's als 'Wikipedia' of bijvoorbeeld 'katholiek abc' geven gewoon uitleg bij deze begrippen, en hoewel dit soort pagina's echt niet vrij van fouten is, worden zij wel voortdurend gecorrigeerd door verschillende geïnteresseerden. 'Katholiek abc' geeft bij 'non' als uitleg 'volkse aanduiding van kloosterzuster'. Dat is geen volledige uitleg, maar wel waar. Of u dat nu leuk vindt of niet, of wijzelf het nu leuk vinden of niet, 'non' is wel degelijk een synoniem voor 'moniale'.

In Vlaanderen is 'non' gebruikelijker dan in Nederland, en heeft het minder die negatieve bijklank die het in Nederland heeft gekregen, hoewel het 'nonneke' wel een denigrerende bijklank heeft. Ook in de krant kom je het woord telkens weer tegen.... "Nonnen bidden voor mooi weer" - en het ging over ons, dus was het niet correct gebruikt - of  onlangs (in maart/april, in het Eindhovens Dagblad) "De non verdwijnt, uw herinneringen aan Gods bruiden". Hier heeft de krant het dus zelfs in twee opzichten verkeerd, want kloosterlingen verdwijnen helemaal niet, en het woord 'non' wordt niet correct gebruikt, want er worden gewoon algemeen zusters bedoeld, religieuzen. Het woord 'non' op zich is géén scheldwoord, al wordt het wel vaak op een negatieve wijze gebruikt.

"Ik ben nog bij de nonnen op school geweest", of  "Mijn tante was ook een non" hoor ik vaak mensen zeggen bij rondleidingen, en nee, dat bedoelen zij NIET denigrerend. Meestal bedoelen zij 'Ik ben bij actieve vrouwelijke religieuzen op school geweest", of  "Mijn tante was een moniale" of ook wel "Mijn tante was een actieve vrouwelijke religieuze." Ik word ook regelmatig op straat of in de trein aangesproken. Oudere mensen beginnen hun vraag meestal met 'Mag ik u iets vragen?", jongeren met "Bent u een échte non?" En ook dat bedoelen zij niet denigrerend. Jonge mensen op zoek naar een klooster of informatie over kloosters googelen vaak "Ik wil non worden" en vinden zo de meeleefdagen. Prima toch? Mensen weten het verschil over het algemeen gewoon niet. Daarom leg ik het ook telkens uit.

En daarom reageer ik ook op dit anonieme berichtje, en plaats ik het zowaar als blogbericht.

De alias van de vraagsteller (o nee, sorry, dit was geen vraag, de alias van degene die deze opmerking plaatst) is "Geel-Witte Boekje". Dit verwijst naar een echt boek, namelijk het "Geel-witte boekje" geschreven door Eric van den Berg, Frank G. Bosman en Peter van Zoest. Het is een goed boekje, met als ondertitel 'Eerste hulp bij katholieke begrippen'. Erg bruikbaar. Maar het pretendeert niet volledig te zijn, en begrippen worden niet tot in de kleinste details beschreven. Dan zou het ook wel heel dik worden. Bovendien is geen van de schrijvers een vrouwelijke religieus, ikzelf zou enkele begrippen anders omschrijven.

Waarbij ik nu trouwens op zoek ga naar het groene boekje, de woordenlijst van de Nederlandse taal, omdat ik nu wil weten of het 'de alias' of  'het alias' is. Ik neig zelf naar 'de', maar de pagina http://www.hetofde.nl/alias/ zegt 'het', en dat geloof ik niet zomaar...